Cách trồng mai thời nay
Ngày nay, tuy ko còn cảnh nhà nhà trồng mai phần đông như trước, dù mỗi nhà chỉ trồng khoảng dăm bảy cây để ngày cuối năm cắt cành lấy hoa bác bỏ tết, nhưng bù lại có sự xuất hiện ngày một phổ thông các vườn mai to có nhỏ có. Ngay tại Sài Gòn, nơi có mật độ dân cư đông nhất nước mà cũng có những vườn mai nức tiếng lâu đời, vườn nhỏ nhất cũng rộng năm bảy trăm mét vuông, còn vườn to rộng từ vài ngàn mét đến ba bốn mẫu đất.
Và ngày nay, hầu hết đô thị nào ở Nam Bộ cũng có những vườn mai rộng lớn do những nghệ nhân hoa kiểng lành nghề chăm sóc mai tháng 8
Tại thành thị Hồ Chí Minh có những địa danh trồng mai lâu năm cả nước đều biết tiếng như: Thủ Đức, Gò Vấp, Hóc Môn, Củ Chi... Còn các thức giấc thì có Bình Dương, Long An, Bến Tre, Tiền Giang, Cần Thơ, Vĩnh Long, Sa Đéc (Đồng Tháp)...
Được biết, riêng tại xã Hiệp Bình Phước (Thủ Đức) đã có đến hơn chục vườn mai của các nghệ nhân hoa kiểng Năm Quan, 2 Dũng, Chín Nhỏ, Tư Công, Nhơn Hòa, hai Chiếu, Chín Hiếu...
Cũng tại phố Hiệp Bình Phước này, trước đây hơn nửa thế kỷ, có ông Năm Giếng mà nhiều nghệ nhân trồng mai đời sau ở địa phương này tôn là bậc thầy trong nghề ghép mai.
Vào thuở ấy ai cũng trồng mai cây (mai nguyên thủy) đâu ai biết tới nghệ thuật ghép ra sao. Chỉ riêng ông Năm Giếng vì quá yêu nghề nên mới gắng công miệt mài Nhận định nghệ thuật ghép mai, và chung cục ông đã thành công, rồi truyền nghề lại cho những đồng nghiệp khác.
Sau ông Năm Giếng thì đến ông Ba Thật, người có công sưu tầm những giống mai lạ, hiếm, quí để lấy cành giâm, mắt ghép... Nối tiếp công việc của ông Ba Thật thì đến ông Tư Liên, sau tới ông Ba Sồi trần Văn Ẩn...
Riêng ông Ba Sồi còn nức danh với nghề trồng xương rồng....
Điều này cho thấy nghề trồng mai kiểng thời nay đã trở nên công nghệ hóa, và đây là nghề dễ kiếm ra tiền. Vậy, do đâu nghề trồng mai được phát đạt như vậy?
Câu trả lời là do cây mai ngày nay đã trở nên cây mai hàng hóa. Hiểu một cách đơn thuần, cây mai được coi là một thứ hàng hóa có thể bán, tìm như những thứ hàng hóa khác, chứ không phải như cây mai vàng năm cánh ngày xưa, trồng chỉ để trong nhà lấy hoa bác bỏ cúng, có dư ra thì đem tặng biếu cho láng giềng láng giềng, vì có đem ra chợ bán cũng không có người mua!
Các loại mai được trồng
Ngày nay, trong các vườn mai lớn nhỏ đa số cây mai được trồng là mai ghép, 1 vài ít là mai nguyên liệu (trồng để lấy gốc làm gốc ghép), mai bonsai cũng trồng không đa dạng. Riêng mai nguyên thuỷ (mai cây ngày xưa) rất ít nơi trồng, vì ko còn được thị trường ưa thích...
- Cây mai ghép: Cây mai ghép ngày nay chiếm được địa vị độc tôn trong các loại mai kiểng, vì có thị phần tiêu thụ mạnh.
Sở dĩ cây mai ghép được phổ quát người yêu thích là nhờ cây có thiết kế lạ, đẹp.
Cây mai này có thân cao tối đa chừng 2 mét, được nghệ nhân hoa kiểng bỏ ra phổ thông công sức để tạo hình thế từ bộ rễ tới thân, cành mới mang được vẻ đẹp kết hợp cân xứng, lại gọn nhẹ xinh xắn. Nó khác với cây mai nguyên thủy mọc tự nhiên ở ngoài bờ bụi trông thô kệch làm sao.
Điểm đặc trưng đến độ lạ lẫm kỳ diệu ở cây mai ghép là nhờ vào tài ghép của nghệ nhân mà dù gốc ghép là cây mai vàng năm cánh, hay mai tứ quí, nhưng nó lại ra hoa mai Giảo, hoặc mai Huỳnh Tỷ... Có cây trên cùng một gốc ghép mà lại nở phổ thông loại hoa, như cành thì mai trắng, cành lại mai vàng, hoặc mai xanh trông rất lạ.
Tùy ý thích của mỗi người một khác, nhưng thực tại cho thấy phần đông người chơi mai ghép đều chỉ muốn chọn cho mình cây mai chỉ nở độc nhất một loài hoa như mai Giảo Thủ Đức (mỗi đóa có 12 cánh, xếp thành 2 tầng), hoặc mai Huỳnh Tỷ, mai Cửu Long (mỗi đóa có 24 cánh, xếp thành 3 tầng)... Vì rằng trên mỗi cây mai chỉ nở một thứ hoa tương tự trông có vẻ trùng hợp hơn, đẹp hơn.
>>Đọc thêm: Cách xử lí khi lá mai bị đốm vàng
Để nhận định một cây mai ghép đẹp, ta phải xét đến từng bộ phận như:
+ Bộ rễ: Bộ rễ được Nhận định là đẹp lúc cây có rễ mọc khí sinh, lồi trên mặt chậu. Các rễ phải mọc lan ra đa dạng phía vừa giữ thế đứng vững cho cây vừa tạo được vẻ đẹp tự nhiên của cây mọc hoang dại ngoài bỗng nhiên.
Phần thân: Mai ghép còn có tên là mai lùn, vì thân cây chỉ cao đến 2 mét, tính luôn chiều cao cái chậu. Nếu là cây mai lão thì phải có gốc to. Gốc (và cả những rễ lớn) giả dụ có rộng rãi u nần nổi lên lại càng tăng thêm phần giá trị. Còn nếu như đó là mai tơ thì cây phải tròn, vỏ trơn tuột láng.
+ Phần tán lá: Tán lá của cây mai ghép được Đánh giá là đẹp giả dụ có hình dạng chóp như cây thông: Các cành phía gốc thì dài giúp tán rộng, càng lên cao phía ngọn các cành càng ngắn lại dần. Điều cần lưu ý là cành ở gốc không được để sà sát mặt chậu (che từ trần phần gốc) và cũng ko quá cao (để trống chân). Cành thấp nhất chỉ nên cao cách mặt chậu chừng 15cm là vừa.
+ Phần lá: Cây mai ghép đẹp, lá của nó phải xanh tươi, chứng tỏ đấy là cây được tưới bón phần nhiều, có sức sinh trưởng mạnh.
+ Phần hoa: Mai chỉ nở hoa vào dịp tết Nguyên đán. Chờ tết đến mới chọn cây có hoa đẹp theo ý mình thì ko bị lầm. Nhưng, nếu như chọn cây mai vào những tháng giữa năm thì ta chỉ còn biết đặt trọn niềm tin vào người bán. Do vậy nên, ta nên tìm mai tại những vườn có uy tín lâu năm. Họ sẽ đảm bảo cho mình cây nào ra hoa mai Giảo, cây nào trổ hoa Huỳnh Tỷ... Chỉ những nghệ nhân hoa kiểng phổ quát kinh nghiệm, sống lâu năm trong nghề họ mới có khả năng phân biệt được đâu là cây mai ghép sẽ ra hoa 12 cánh, cây nào ra hoa 24 cánh...
Cây mai tuyệt đẹp
- Cây mai nguyên liệu: tại sao gọi là cây mai nguyên liệu?
Đây là trong khoảng trong nghề do các nghệ nhân hoa kiểng đặt ra để chỉ những cây mai trồng với mục tiêu chỉ sử dụng phần gốc của nó để làm gốc ghép.
Như quý vị đã biết, để đáp ứng cây mai ghép, ta cần có trong tay những “nguyên liệu” sau đây: gốc ghép và cành ghép, mắt ghép.
Trước đây vài ba mươi năm, lúc cây mai ghép chưa có thị phần rộng to như ngày nay thì việc tậu gốc ghép cho cây mai ghép khá tiện lợi. Người có nhu cầu chỉ cần tìm những cây mai mọc hoang dã ngoài bờ bụi hay trong các vườn tược, bứng lên đem về sử dụng. Hoặc tậu tìm mai cây ở các vựa bán mai kiểng, giá cũng không cao. Chỉ cần chọn những cây mai tơ, khỏe, ko bị sâu bệnh, dù là mai vàng năm cánh, hay mai tứ quí đều được.
nếu như chọn được những gốc “lão mai” có tuổi đời vài ba chục năm, có bộ rễ đầy u nần thì càng có giá tri hơn, lại càng mừng.
Thế nhưng, về sau này khi cây mai ghép có thị trường phổ biến thì nhà vườn nào hàng năm cũng cần có số lượng gốc ghép thật rộng rãi, tới hàng trăm, thậm chí hàng nghìn gốc thì... Chỉ còn cách chủ động cung ứng gốc ghép tại chỗ mới có đủ mà dùng. Hơn nữa, ví như trồng dư ra đem bán lại cho người trong nghề cũng có lắm quý khách.
Theo kinh nghiệm của phổ biến nghệ nhân sống lâu năm trong nghề trồng mai thì gốc ghép được lấy từ giống mai vàng năm cánh có khả năng sinh trưởng tốt và ít bị sâu bệnh. Vì vậy, cứ sau tết Nguyên đán độ một tháng, hoa của các cây mai vàng đã tàn rồi hột của nó trổ màu đen như hột mãng cầu ta (hột đã chín) thì lặt hết vào làm giống. Hột tươi lặt vào có thể đem gieo ngay hoặc chứa trong thau, trong thúng đặt vào nơi thoáng mát trong nhà, chờ một hai tháng sau đem gieo cũng được.
Những hột mai già giả dụ ta không lặt hái thì cũng rụng xuống đất và mọc thành mai con.
Hột mai giống sau này sẽ được gieo trong vườn ươm.
lúc chọn được cuộc đất để làm vườn ương, trước tiên chủ vườn phải lo cuốc xới cho cuộc đất tơi xốp, bón lót phân chuồng hoai, phân rác mục cho phần lớn, sau đó mới lên liếp để ương hột mai giống.
Liếp ương hột mai phải đủ cao, và chung quanh co phải tạo mương rãnh thoát nước tuyệt vời để giảm thiểu bị úng ngập trong tháng mưa bão hoặc lúc triều cường.
Chuẩn bị tốt công việc này thì việc trồng mai vật liệu mới gặt hái được thành công như ý.
Hột mai giống gieo trên liếp nên theo hàng lối, sao cho hàng cách hàng khoảng 20cm, và hột cách hột khoảng 10cm là vừa. Lúc gieo hột vào liếp, ta nên dùng một cây que to bằng chiếc đũa ăn cơm, thọc sâu vào đất chừng 2cm rồi bỏ xuống lỗ đấy một hột mai giống. Do hột mai có khả năng nảy mầm rất tốt, có thể đạt đến mức sắp cả trăm % nên ta ko cần lo xa mà gieo một lỗ đến 2 ba hột giống.
Sau lúc gieo hột xong, ta nên phủ một lớp mỏng rơm rạ khô trên khắp mặt liếp ương để che mưa nắng. Song song phải tưới nước bằng vòi vòi hoa sen giúp đất liếp đủ ẩm để hột mai giống dễ nảy mầm.
khi cây mai con lên cao cỡ gang tay hoặc hơn một chút là khi ta bứng chúng ra trồng vào chậu hoặc trồng cố định ở ngoài vườn. Mỗi cây mai con nên bứng có bầu đất mới bảo quản được bộ rễ vẹn nguyên, nhờ đấy mà lúc trồng vào chậu hay trồng ngoài vườn cây mới không mất sức và sinh trưởng tốt.
Mai con trồng trong chậu để chờ làm gốc ghép sau này, tuy cũng là trồng trợ thì, nhưng thời kì cũng đến vài ba năm hoặc lâu hơn. Bởi thế, đất trong chậu phải được bón phân tro đa số, nhờ đấy cây mới đủ chất bổ dưỡng mà to nhanh.
nếu như mai con đem trồng ngoài vườn thì đất vườn cũng phải cày bừa kỹ, sau ấy lên liếp, bón lót như đất gieo hột giống trước đây.
Trên tiếp trồng lần này, ta phải đào hố có đường kính chừng 2 gang tay, và sâu 30cm, dưới hố bón phân chuồng hoai mục, trộn tro trấu và mụn xơ dừa rồi mới đặt bầu mai con vô trồng. Cứ mỗi hố trồng một cây, sao cho hố cách hố 1m và hàng cách hàng 1m, đủ rộng cho cây mai con làm gốc chép vững mạnh tốt sau này.
lúc cây mai con cao gần mét, thân lớn bằng ngón tay cái trở lên là có thể sử dụng làm gốc ghép được.
lúc này chúng lại được đào lên với nguyên bầu đất rồi đặt trợ thời vào nơi mát mẻ để nhà vườn với kinh nghiệm nghề nghiệp lâu năm của mình Quan sát kỹ dáng thế của từng cây ra sao mà cưa bỏ những phần thân nhánh cho là ko hợp cách. Sau ấy, phần gốc còn lại sẽ được trồng vào chậu và đặt vào chỗ có bóng râm mát mẻ chờ tháp ghép...
Việc chọn cành hay mắt ghép (bo) không đòi hỏi phổ biến công sức như cách tạo gốc ghép vừa được biểu lộ ở phần trên.
Như quí vị đã biết, thời gian khoảng chục năm đầu lúc cây mai ghép ra đời, phổ thông người thích chơi những cây mai cùng một gốc cơ mà trổ rộng rãi sắc hoa như mai vàng (hoàng mai), mai trắng (bạch mai), mai xanh (thanh mai)... Nghĩ rằng tương tự mới lạ, mới quí. Nhưng càng về sau, khách chơi mai lại thích mai vàng. Những cây mai ghép chỉ được ghép một thứ mai quí như mai Giảo 12 cánh, hoặc mai Huỳnh Tỷ 24 cánh, đều là mặt hàng được phổ quát người chọn tìm. Quí vị đã biết, những giống mai nổi tiếng này ra hoa đóa lớn, hoa có phổ quát cánh, xếp thành đa dạng tầng, màu sắc lại tươi tắn nên càng nhìn càng ưa...
Để có đủ cành ghép và mắt ghép (còn gọi là bo hay vảy), nhà vườn phải trồng một vài cây mai Giảo, mai Huỳnh Tỷ. Có chủ động được việc này mới có đủ vật liệu mà ghép mai.
Dù đấy là những giống mai quí nhưng vì trồng chỉ với mục tiêu thu hoạch cành và mắt (bo) sau này để ghép vào gốc ghép, nên ta có thể trồng bằng công nghệ hữu tính là ương bằng hột, hoặc bằng cách giâm cành cũng được.
Cây mai nếu như trồng với mục đích này, hằng ngày chỉ cần lo tưới bón cho cây, và phòng trừ sâu rầy bệnh hại để giúp cây sinh trưởng tốt. Nhà vườn không cần bỏ công sức ra uốn tỉa, tháp ghép để tạo hình trạng như đối với những cây mai kiểng khác.
Cũng xin được mô tả thêm là khi ghép mai phải chọn lấy những cành tươi tốt, không được non quá mà cũng không già quá, vì chúng sẽ mất khả năng mọc mạnh.
Còn chọn mắt ghép thì chọn lấy mắt lá hoặc chồi non mới nhú mới tốt. Hơn nữa cách ghép mai chuyên nghiệp là cành và mắt lúc tách rời khỏi cây mẹ thì nếu được ghép ngay trong ngày mới có khả năng sống cao. Chính vì những lẽ đó nên phần đông người trồng mai ghép phải dành ra một khoảnh đất để trồng mai vật liệu, để khi nào cần là có sẵn mà dùng.
- Cây mai nguyên thủy: Mai nguyên thủy là tên gọi mới được đặt ra của cây mai mà người mình trồng với mục tiêu cắt cành lấy hoa bác bỏ cúng trong ba ngày tết thuở xưa.
nhắc rõ ra, cây mai nguyên thủy là giống mai vàng 5 cánh, trong đó có các giống mai trâu (châu), mai sẻ, mai cánh tròn, mai cánh dún, mai thơm... Ngày nay rất ít người trồng, mà người trồng cũng ko có quý khách, nên nhà vườn chừa đất để trồng mai ghép bán được giá hơn.
Cây mai nguyên thủy như phần trên chúng tôi đã bộc lộ, chỉ được trồng để lấy gốc ghép mà thôi.
- Cây mai bonsai: Trong nhiều vườn mai hiện nay, ngoài số lượng mai ghép chiếm phần đông, còn có 1 số chậu mai bonsai được trồng, vì cũng là mặt hàng bán chạy nhờ có một lượng đáng kể khách hàng riêng.